De biologie van het haar
Haarfollikels ontwikkelen zich al in de derde maand van de zwangerschap. Tot de geboorte heeft een mens al gemiddeld 100.000 haarfollikels op het hoofd – dat betekent ca. 1.000 haarfollikels per vierkante centimeter huid. Deze follikeldichtheid daalt echter vanaf de geboorte, want de huid rekt vanwege de groei uit. De mens groeit en als hij volwassen is treedt een regressie van haarfollikel op, een geleidelijke afname van haarfollikel dus. Bij een leeftijd van 25 jaar heeft een mens ca. 500 follikels per vierkante centimeter huidoppervlak, terwijl het aantal haarfollikels tussen de 30 en 50 jaar daalt naar ca. 150 tot 250 stuks per vierkante centimeter. En met het voortschrijden van de jaren daalt deze haardichtheid nog meer.
Folliculaire eenheden
De haarfollikels groeien in willekeurige groepjes verdeeld over de hele hoofdhuid. Deze groepjes heten ´folliculaire eenheden´ en bevatten tussen 1 tot 5 haren. Het gemiddelde aantal haren per folliculaire eenheid ligt bij 2 tot 3 haren.
Drie types haar
Het lanugo haar zijn fijne, haren zonder pigment bij het ongeboren kind. Dit haar wordt meestal nog voor de geboorte door eveneens zeer fijne, niet gepigmenteerde vellus haar, het lanugo haar, vervangen. Tot de puberteit bestaat lichaamshaar voornamelijk uit vellus haar en het verandert op basis van hormonen in het terminale haar oftewel het hoofdhaar. Vellus haar is duidelijk dunner en korter dan terminaal haar, waarbij het begrip hoofdhaar niet helemaal klopt, want dit haar is ook te vinden in de baard, de neus en in het oor. Ook de wimpers, wenkbrauwen en oksel-, schaam- en het beenhaar bestaan uit terminaal haar.
De anatomie van het haar
Haar - een kleurrijk mengsel
Een enkele haar bestaat uit diverse substanties: koolstof, zuurstof, stikstof, waterstof en zwavel en gemiddeld 10% water. Het voornaamste bestanddeel van een haar - ca. 90% - is de zogenaamde keratine, dat ook in de bovenste huidlaag en in de opbouw van onze voet- en vingernagels te vinden is.
Haar - bestanddelen als parels van een ketting
Keratine is een molecuul dat uit kleinere eenheden, de aminozuren, bestaat en deze kunnen in hun structuur worden vergeleken met een ketting. De doorsnee van een individuele pluk haar varieert van persoon tot persoon, de gemiddelde doorsnee ligt tussen de 0,05 tot 0,09mm. Keratine gaat trouwens heel lang mee. Men vindt in Egyptische graven nog nagenoeg intacte haren, die al eeuwen hebben doorstaan.
De haarschacht
De haarschacht is het zichtbare deel van het haar en het bevindt zich buiten de huid. Technisch gezien is het dode materie, want het bevat geen bloedvaten of zenuwen. Daarom voelen we ook geen pijn als we ons haar laten knippen. De haarschacht bestaat uit 3 lagen:
1. Een binnenlaag, de medulla, bestaat uit zachte keratine, die alleen in brede, krachtige haren te vinden is.
2. De middenlaag, beter bekend onder de naam cortex of schors, is verantwoordelijk voor de kracht, de elasticiteit en de textuur van het haar. De cortex vormt ook de substantie melanine, die de natuurlijke haarkleur bepaalt.
3. De buitenlaag heet cuticula. Die is dun en kleurloos en is opgebouwd uit 6 tot 10 elkaar overlappende gescheiden laagjes. Deze cuticula dient als bescherming van de cortex.
De haarfollikel
De haarwortel maakt deel uit van een haar en ligt in de follikel of het haarzakje onder de huid. Het is het levende gedeelte van een haar. Het einde van een haarfollikel wordt ook wel bulbus genoemd. Het is het deel dat in de huid is ingebed. In elke bulbus bevindt zich een dermal papilla en deze bevat enkele kleine bloedvaten. In het binnenste van de huid worden de haarfollikel van in- en externe haarzakjes omgeven. Het externe haarzakje van een haarfollikel reikt tot in de epidermis oftewel de bovenste huidlaag.
De haargroeicyclus
Menselijk haar groeit niet gelijkmatig of consequent. De groei verloopt in fases, in al maar terugkerende cycli die niet altijd even gelijkmatig of zonder schommelingen verlopen. Eén afzonderlijke haarcyclus bestaat uit 3 fases:
1. De anagene fase of de actieve groeifase
De eerste fase heet actieve fase, omdat de haarwortelcellen uitsluitend in deze fase haar produceren. In deze fase bevindt de bulbus zich onder de huid. Deze blijft daar tot de rustfase. Ca. 85% van al het hoofdhaar bevindt zich gelijktijdig in de groeifase. Deze anagene fase of groeifase kan 2 tot 6 jaar duren. Het haar groeit gemiddeld ca. 10 cm per jaar en een enkele haar kan meer dan een meter lang worden. De behaarde hoofdhuid bevat ca. 1 miljoen haarfollikel/haarwortels, maar doorgaans zijn er maar 100.000 tot 150.000 haren zichtbaar. Zo kun je dus inschatten, hoe groot het aandeel van niet-actieve haarfollikel ongeveer is.
2. De catagene fase of overgangsfase
Aan het einde van de groeifase bevinden de haren zich in een overgangsfase. Deze duurt ca. 1 tot 2 weken. In die tijd bereiden de haarfollikel zich voor op de rustfase. Ca. 2% van de totale haardos bevindt zich tegelijkertijd in de tussenfase. Tijdens deze fase wordt de haarproductie ingesteld en krimpt de haarfollikel tot ca. 1/6 van zijn oorspronkelijke lengte.
3. De telogene fase of rustfase
Na de overgangsfase volgt de rustfase. Deze duurt gemiddeld 5 tot 6 weken. In deze periode groeit het haar niet, maar blijft het wel met de follikel verbonden, terwijl de dermal papilla zich helemaal onderin in een rustfase bevindt. Ca. 13% van het haar bevindt zich gelijktijdig in de rustfase - dit percentage kan echter variëren van 4% tot 24%. Aan het einde van deze fase valt het oudere haar uit en het nieuw gevormde haar zoekt zijn weg naar het huidoppervlak, waar het enkele jaren zal blijven. De bulbus gaat terug op zijn plek en het haar zal gezond verder groeien. Deze haargroeicyclus herhaalt zich tijdens een mensenleven vanaf de geboorte gemiddeld 20 keer.